۷۰ ماه انتظار برای خرید خودرو در بازار ایران
قیمت پایه خودروهای موجود در بازار اکنون به مرز ۷۰۰ میلیون تومان رسیده و فاصله میان توان مالی طبقات پاییندرآمد و هزینههای خرید خودرو، بیش از همیشه گسترده شده است.
بر اساس تحلیلهای انجامشده توسط «دنیایاقتصاد»، برای تهیه ارزانترین مدل سواری با حداقل حقوق، نیاز به ۷۰ ماه صبر است؛ این عدد در اردیبهشت سال جاری ۴۸ ماه بود و در طول هشت ماه اخیر، این شکاف بیشتر شده. افزایش سریع قیمتها در حالی ادامه دارد که درآمد واقعی گروههای ضعیف و متوسط جامعه افت کرده و این تفاوت فاحش، به تدریج آنها را از گزینه خرید خودرو خارج میکند.
افزایش مداوم قیمت خودرو در ماههای گذشته، دسترسی طبقات کمدرآمد و متوسط را به بازار خودرو کاملاً محدود کرده است. این وضعیت در حالی رخ میدهد که نرخ خودروها هم در کارخانه و هم در بازار همچنان رو به بالا حرکت میکند، به گونهای که اکنون ارزانترین سواری بازار با قیمتی حدود ۷۳۰ میلیون تومان معامله میشود. بنابراین، به نظر میرسد بحران کمبود تقاضا در بازار خودرو به زودی شدت بیشتری پیدا کند.
طبق تحقیقات «دنیایاقتصاد»، زمان انتظار برای خرید خودروهای تولید داخل از اردیبهشت امسال تا حالا به طور متوسط ۲۹.۲ ماه افزایش یافته و حدود ۴۰ درصد رشد داشته. برای ارزیابی این مسئله، قیمت ۱۰ محصول داخلی را نسبت به حقوق پایه سال جاری (۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان) مقایسه کردیم و آن را با گزارش اردیبهشت که تحت عنوان «۳۸ ماه تا کلید خودرو» منتشر شده بود، سنجیدیم. بر این پایه، کوتاهترین زمان انتظار میان خودروهای بررسیشده مربوط به پراید وانت با ۵۸ ماه است، در حالی که این رقم در اردیبهشت ۳۸.۵ ماه بود. در این بازه زمانی، بازار خودرو با نوسانات زیادی روبرو شد. تنشها بین خودروسازان و تصمیمگیران، درگیری ۱۲ روزه، فعالشدن مکانیسم ماشه و عوامل دیگر هر کدام تأثیر خود را گذاشتند، اما چند عامل کلیدی احتمالاً بیشترین نقش را در این نوسانات ایفا کردهاند، مانند جهش شدید نرخ ارز در این دوره.
نرخ دلار آزاد در اردیبهشت امسال حدود ۸۴ هزار تومان بود، اما اکنون به ۱۲۵ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده، که نشاندهنده افزایش ۴۹.۶ درصدی در این مدت است. زمان انتظار برای خرید خودرو نیز تقریباً با این تغییرات همگام بوده. عامل دوم مهم، تورم کلی اقتصاد کشور است؛ در واقع، در این دوره، قدرت خرید افراد برای تمام اقلام مصرفی کاهش یافته و خودرو هم بخشی از این سبد است که از این قاعده مستثنی نیست.
علاوه بر این، قیمت کارخانهای خودروها در بازه مورد نظر دو بار افزایش یافت. یک بار در خرداد و تیرماه که ایرانخودرو ۲۲.۳ درصد و سایپا ۱۵ درصد رشد داشتند، و بار دیگر در مهرماه که خودروسازان دوباره قیمتها را بالا بردند؛ این روند هنوز ادامه دارد، به طوری که بزرگترین خودروساز کشور در ماه جاری هم درخواست افزایش قیمت محصولاتش را به سازمان حمایت ارائه کرده، اما ظاهراً فعلاً رد شده. بنابراین، قیمت خودرو در کارخانه و بازار پیوسته در حال صعود است، در حالی که درآمد افراد همان حقوق اولیه اعلامشده در ابتدای سال است و هیچ تغییری نکرده. این مسئله کاملاً منطقی است که زمان انتظار برای خرید خودرو روز به روز بیشتر شود، و این میتواند تقاضا در بازار خودرو را با چالش جدی مواجه کند.
جزئیات افزایش زمان انتظار برای خرید خودرو
همانطور که گفته شد، برای محاسبه زمان لازم برای پسانداز حقوق پایه تا خرید یک خودروی نو داخلی در بازار امسال، قیمت ۱۰ محصول پرطرفدار را با حقوق پایه سال جاری مقایسه کردیم و سپس آن را با اردیبهشت سنجیدیم. ابتدا به یکی از محصولات ایرانخودرو نگاهی بیندازیم: پژو ۲۰۷ دندهای روز چهارشنبه با قیمت یک میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان معامله شد. با حقوق پایه کارگری (بدون مزایا) ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان، اگر کسی تمام درآمدش را پسانداز کند و هیچ هزینهای برای مسکن، لباس، غذا و غیره نداشته باشد، باید ۱۰۸ ماه یا ۹ سال منتظر بماند. این عدد در اردیبهشت ۷۸ ماه بود، بنابراین زمان انتظار برای این خودرو در این دوره ۳۰ ماه افزایش یافته و رشد ۳۸.۴ درصدی را نشان میدهد. ساینا دندهای هم چهارشنبه گذشته ۷۳۰ میلیون تومان قیمت داشت، پس با حقوق پایه امسال، برای خرید ارزانترین سواری بازار باید ۷۰ ماه (۵ سال و ۱۰ ماه) صبر کرد. در اردیبهشت، این زمان ۴۸ ماه بود، بنابراین ۲۲ ماه یا ۴۵ درصد رشد داشته.
اما ارزانترین خودرو بازار بدون توجه به سواری بودن، پراید وانت است که اکنون ۶۰۰ میلیون تومان خرید و فروش میشود، و زمان انتظار برای آن ۵۸ ماه است. در میانه بهار، این رقم ۳۸.۵ ماه بود، پس در ۸ ماه گذشته، ۱۹.۵ ماه یا ۵۰ درصد افزایش یافته، که بیشترین رشد زمان انتظار میان خودروهای داخلی مربوط به ارزانترین مدل است. شاهین G دندهای از سایپا با قیمت یک میلیارد و ۲۹۵ میلیون تومان، نیاز به ۱۲۴ ماه یا ۱۰ سال و ۴ ماه پسانداز حقوق پایه دارد. این عدد در اردیبهشت ۸۶ ماه بود، بنابراین ۳۸ ماه یا ۴۴ درصد بیشتر شده.
پژو پارس ELX-XU7P هم چهارشنبه یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون تومان معامله شد؛ زمان انتظار برای آن با پسانداز کامل حقوق پایه به ۱۱۱ ماه یا حدود ۹ سال و ۳ ماه رسیده. در ابتدای دوره مقایسه، این زمان ۸۹.۵ ماه بود، پس ۲۱.۵ ماه یا ۲۴ درصد رشد کرده، که کمترین افزایش میان خودروهای مورد بررسی است. تارا اتوماتیک، گرانترین خودروی داخلی در لیست ما، اکنون یک میلیارد و ۵۴۰ میلیون تومان قیمت دارد. زمان انتظار برای آن ۱۴۸ ماه یا ۱۲ سال و ۴ ماه است. در اردیبهشت ۱۰۸ ماه بود و در این مدت ۴۰ ماه یا ۳۷ درصد افزایش یافته.
حالا به اطلس از سایپا برسیم: قیمت آن در آخرین روز بازار هفته گذشته ۹۱۰ میلیون تومان بود، و برای خریدش باید ۸۸ ماه حقوق پایه پسانداز شود. در اردیبهشت، این زمان ۶۱ ماه بود، پس ۲۷ ماه یا ۴۴.۳ درصد رشد داشته. دنا پلاس دندهای با قیمت یک میلیارد و ۲۵۵ میلیون تومان، به ۱۲۱ ماه یا بیش از ۱۰ سال زمان نیاز دارد، که نسبت به اردیبهشت ۴۱ درصد افزایش نشان میدهد. زمان انتظار برای رانا پلاس با ۹۸۰ میلیون تومان قیمت و سورن پلاس با یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون تومان، به ترتیب ۹۴ ماه (۳۲.۴ درصد رشد) و ۱۱۹ ماه (۴۳.۴ درصد رشد) است.
بحران تقاضا در انتظار بازار خودرو
بررسی این اعداد به وضوح نشان میدهد که توان خرید خودرو روز به روز کمتر میشود. این مسئله میتواند نقطه شروع بحران تقاضا در بازار خودرو باشد، به ویژه که اکنون هم معاملات چندانی مشاهده نمیشود. فعالان بازار میگویند قیمتها روز به روز بالاتر میرود، اما معاملات به شدت افت کرده. میتوان گفت بازار خودرو درگیر رکود تورمی است. از سوی دیگر، قیمت کارخانهای هم با سرعت بیشتری نسبت به سالهای قبل افزایش مییابد. در این شرایط، به نظر میرسد سیاستگذاران در آینده نزدیک چارهای جز تحریک تقاضا ندارند. بازار خودرو ایران اکنون در وضعیتی است که نه کشش قیمتی دارد و نه پویایی سابق در سمت تقاضا. اصرار بر روشهای فروش قدیمی و یکطرفه، فقط نارضایتی مصرفکنندگان را افزایش میدهد و بحران را عمیقتر میکند. در این فضا، یکی از اولویتها، بازبینی در روشهای پرداخت و مدلهای تأمین مالی برای خرید خودرو است.
در نبود قدرت خرید نقدی، تقویت واقعی فروش قسطی میتواند نقش کلیدی در تحریک تقاضا ایفا کند. پیشتر ایرانخودرو اعلام کرده بود اگر قیمتگذاری دستوری برداشته شود، فروش اقساطی را شروع میکند، اما این شرط محقق نشد. همچنین، سیاستگذاران باید با ارائه تسهیلات خرید خودرو، به سمت تأمین مالی سمت تقاضا حرکت کنند. همکاری منظم و شفاف با بانکها و نهادهای مالی برای تسهیلات خرید خودرو، یکی از نیازهای اساسی فعلی است. به طور کلی، آینده بازار خودرو تا حد زیادی به هوشمندی در سیاستهای فروش وابسته است. در شرایطی که بازار از عملکرد سنتی خارج شده، درآمدها با تورم همخوانی ندارند و چشمانداز اقتصادی پر از عدم اطمینان است، نمیتوان با روشهای قدیمی انتظار نتایج جدید داشت.
